Stress: een paard van Troje?
Het is 4 juli 2015. De proloog van de Tour de France in zijn eigen land. Tom Dumoulin staat klaar om te beginnen aan zijn tijdrit. De tijdrit van zijn leven. Zijn hartslag is verhoogd, zweetdruppeltjes glinsteren op zijn voorhoofd en zijn ademhaling is versneld. Tom Dumoulin moet knallen. Fietsen dat de stukken er vanaf vliegen.
Tom Dumoulin heeft stress. Eustress om precies te zijn.
Eustress
Eustress is een vorm van stress die we als positief ervaren. Een stress die nodig is om tot een bijzondere prestatie te komen. Een stress waarmee je in een flow kan komen en het beste uit jezelf kan halen.
Ook op minder spannende momenten is deze ‘positieve’ stress nuttig. Het helpt ons geconcentreerd en alert te zijn, betere cognitieve prestaties te leveren en het maakt ons zelfs socialer.
Op basis hiervan zou je kunnen zeggen dat stress goed, nuttig, zelfs noodzakelijk is. Maar hoe kan stress voor sommigen toch een paard van Troje worden?
We kunnen ons voorstellen dat ook deze ‘fijne’ vorm van stress maar voor een korte tijd gezond, prettig en nuttig is. Sterker nog, om fit te blijven doet een wielrenner na wedstrijden waarin het uiterste van hem gevraagd wordt, in zijn vrije tijd helemaal niets. Boekje lezen, filmpje kijken maar vooral: liggen, het hoofd leeg. De stresshormonen weer even de koelkast in. Het cortisol- en adrenalineniveau omlaag brengen. Stress is namelijk alleen nuttig als je lichaam en geest klaar moeten zijn voor actie.
Naast eustress bestaat er ook distress.
Distress
Distress is een vorm van stress die we als negatief ervaren, en die vaak niet het beste maar juist het minder goede in ons naar boven haalt. Waardoor we weer minder goed in staat zijn om functioneel gedrag te vertonen en tot goede prestaties te komen.
Maar wat bepaalt of stress eustress dan wel distress is? De term stress slaat op druk of spanning en wordt ook wel gebruikt voor de kracht die wordt uitgeoefend op een voorwerp. De vraag of stress als negatief ervaren wordt of zelfs schadelijk is, hangt dus af van hoeveel druk of spanning iemand kan dragen. In hoeverre er evenwicht is tussen draaglast en draagkracht. Distress wordt niet alleen getriggerd door wat, hoeveel en hoelang er iets op ons drukt, maar ook door hoe wij reageren op wat er op ons drukt.
Tom Dumoulin zit in de berm op het droge en dorre gras. Hij draagt zijn ene arm in zijn andere hand en kijkt wat beteuterd voor zich uit. De Tour die zijn Tour de France had moeten worden is voor hem net ruw verstoord door een valpartij. Veroorzaakt door: stress in het peloton. Eustress werd distress. De belangen, de beleving, de eindstreep, het zo min mogelijk verliezen van kostbare seconden, de angst om te vallen, het kroop in de hoofden van de renners waardoor de alertheid eruit viel, en het rekening houden met het welzijn van anderen op de tweede plaats kwam.
Het paard van Troje werd door haar inwoners binnengehaald als iets prachtigs, maar ze werden overvallen door de ongewenste lading die erin zat. Hoe kunnen wij ervoor zorgen dat er in onze goede, nuttige en noodzakelijke stress geen ‘ongewenste lading’ zit die zich uiteindelijk tegen ons kan keren?
Het voorbeeld van de wielrenners in de Tour de France laat zien hoe belangrijk het is je eigen stress en die van je teamleden of collega’s in kaart hebben. Kun je ontdekken waar je stress vandaan komt? Is het stress die je positief stimuleert of juist niet? In hoeverre ben je in staat je stress in de koelkast te zetten op momenten dat deze niet functioneel is? Hoe kun je eventueel jouw draagkracht vergroten? Kun jij van eustress naar distress en weer terug?
